Tarłów. Wieś, siedziba urzędu gminy. Dawniej miasto założone przez Andrzeja Tarłę. Układ urbanistyczny ukształtowany od 1550 r. do końca XVIII w. W XVII w. Tarłów słynął z wyrobów garncarskich. W czasie najazdu szwedzkiego w 1656 r. został zniszczony, co zapoczątkowało pogłębiający się regres. Prawa miejskie utracił w 1869 r. 1 lipca 1915 r. I Brygada Legionów pod dow. komendanta Piłsudskiego zaatakowała silnie umocnione pozycje rosyjskie pod Tarłowem, mimo braku wsparcia ze strony 46 dywizji austriackiej i nieudolności jej dowództwa. Decydujący atak poprowadzony przez Piłsudskiego nastąpił w nocy z 1 na 2 lipca i zakończył się sukcesem. Dzięki temu zwycięstwu otwarto przejście przez Wisłę i uwolniono Z frontu 4 dywizję austriacką. W pobliskiej Wólce Tarłowskiej znajduje się okazały pomnik ku czci J. Piłsudskiego i legionistów. Kościół paraf Świętej Trójcy, murowany, wzniesiono w l. 1647–55 z fundacji Zbigniewa Oleśnickiego, fasadę przebudowano po 1782 r. Wewnątrz w kaplicach zachowana częściowo późnorenesansowa sztukateria z 2 poł. XVII w. W kaplicy Pana Jezusa (zw. kaplicą śmierci) przedstawione są alegoryczne reliefy na temat znikomości życia ludzkiego, ukazujące postać śmierci w zetknięciu z przedstawicielami różnych pokoleń, stanów, zawodów artystycznych i okolicznościami życia. W kaplicy Matki Boskiej znajdują się reliefy ze scenami z Nowego Testamentu: „Spis ludności w Betlejem”, „Nawiedzenie św. Elżbiety”, „Zaślubiny Matki Boskiej” i „Pokłon Trzech Króli”. Ruiny bóżnicy (w rynku), murowanej z kamienia, wzniesionej w XVIII w., zniszczonej w 1914 r.
5 km na pn. zach. Gliniany. Wieś na Przedgórzu Iłżeckim, d. miasto. Układ urbanistyczny ukształtowany od 1576 r. do końca XVIII w. Kościół paraf. św. Wojciecha, drewniany, wzniesiony w 1573 r., przebudowany na przeł. XVII i XVIII w. Wewnątrz trzy renesansowe ołtarze. Drewniana dzwonnica z pocz. XX w. Drewniana studnia (w rynku) z końca XIX w. Na cmentarzu paraf liczne krzyże nagrobne z XIX i pocz. XX w. pochodzące z ludowych warsztatów kamieniarskich z Janikowa pod Ożarowem.
Na pd. od wsi (w kierunku Stróży), na pd. zach. (w kierunku wsi Śródborze) oraz na pn. (w kierunku wsi Duranów) pozostałości neolitycznych wyrobisk krzemienia pasiastego.
SZYMANÓWKA
3 km na pn. wsch. Lasocin. Wieś, d. miasto. Układ urbanistyczny ukształtowany od 1549 do końca XVIII w. Kościół paraf św. Michała Archanioła, murowany, wzniesiony w 1930 r. wg proj. Wacława Borowieckiego. Ołtarz główny barokowy z 1700 r. Drewniana dzwonnica z końca XVIII w.
1 km na pd. wsch. Janików. Wieś, d. miasto. W XIX i na pocz. XX w. wieś znana była z ludowych warsztatów kamieniarskich. Pochodzące z nich wyroby to krzyże przydrożne i nagrobne. Zachował się układ urbanistyczny ukształtowany od 1559 r. do 2 poł. XIX w. Kościół paraf. św. Anny, murowany, wzniesiony w 1873 r. Drewniana dzwonnica z XVIII w.
Most na Wiśle, obecny uruchomiony w 1967 r.
ANNOPOL
Miasto (ok. 3000 mieszk.) położone w pobliżu Wisły, na terenie Wzniesień Urzędowskich. Siedziba urzędu gminy. Węzeł drogowy.
Jako miasto lokowany w 1761 r. na terenie wsi Rachów staraniem Antoniego Jabłonowskiego. Nazwa miasta pochodzi od imienia żony założyciela – Anny. Był ośrodkiem handlu zbożem, które stąd spławiano Wisłą. Po powstaniu styczniowym w 1869 r. utrata praw miejskich. W czasie I i II wojny światowej poważnie zniszczony ze względu na swoje strategiczne położenie (możliwość tworzenia przyczółków). 6 września 1939 r. wycofujący się Polacy wysadzili most na Wiśle. Do 13 września 1939 r. trwała obrona przeprawy przez liczący dwa szwadrony oddział kawalerii pod dow. mjr. Jerzego Majewskiego (zginął podczas tych walk) i batalion piechoty z 8 pp. pod dow. kpt. Jana Szwagierka z ośrodka zapasowego Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. W czasie okupacji hitlerowskiej utworzone tu było getto dla ok. 2 tys. Żydów oraz obóz pracy. W latach powojennych do 1970 r. czynna była kopalnia fosforytów. Prawa miejskie nadane ponownie w 1996 r.
Układ urbanistyczny ukształtowany od 1 poł. XVIII w. do XIX w. W rynku pomnik poświęcony poległym w walce z hitleryzmem proj. Władysława Jani i Bronisława Koniuszego. Kościół paraf, św.św. Joachima i Anny, murowany, wzniesiony po 1934 r. wg proj. Stanisława Fertnera, o trzech nawach równej wysokości. Ołtarz główny i ambona z blachy miedzianej artysty plastyka Włodzimierza Hessa. Mozaiki ścienne autorstwa Romana Husarskiego. Obok drewniany kościół, obecnie nie użytkowany, zbudowany w 1740 r. Murowane zabudowania podworskie z 2 poł. XIX w., park krajobrazowy z przeł. XIX i XX w. Cmentarz żydowski (ul. Radomska), zaniedbany, zachowało się 12 nagrobków. Na pn. od miasta wypiętrzenie skał jurajskich i kredowych.