Historyczne centrum zachowało cechy średniowiecznego miasta; małe kamieniczki o stromych dachach i głębokiej zabudowie (Rynek nr 2, 4, 12 i 15, ul. Kościelna 19, ul. Zamkowa 9), wąskie i łukowo zbieżne ulice charakterystyczne dla śląskich miast owalnicowych, chociaż Rybnik nigdy nie miał murów obronnych.
W zabytkowym Rynku oprócz wymienionych na uwagę zasługuje kamieniczka pod nr. 1, o klasycyzującej elewacji i sieni z dawnym sklepieniem beczkowym z lunetami, oraz pod nr. 15 budynek Starej Apteki z końca XVIII w., w którym od 1836 mieści się apteka. Do interesujących zaliczyć należy pierzeje ul. Murarskiej oraz kilka kamienic przy ul. Powstańców Śląskich i Sobieskiego. Przy ul. Zamkowej zachowała się bryła trójskrzydłowego barokowego zamku. Na przeciwległym wierzchołku układu przestrzennego kościół paraf. Matki Boskiej Bolesnej, zbudowany wg proj. arch. F. Ilgnera w stylu barokowym i neoklasycznym. Prace zakończono w 1801. Zachowano prezbiterium z XVI w. Wieża kościoła nakryta barokowym kopulastym hełmem. Na placu kościelnym kamienna figura św. Jana Nepomucena z 1728 wykonana przez J. M. Óestereicha (dawniej przed zamkiem), za świątynią barokowa figura bł. Jana Sarkandra. F. Ilgner odbudował w 1796 po pożarze ewangelicki kościół z 1791 przy ul. Miejskiej.
W Rynku pod nr. 18 budynek Starego Ratusza z 1822 w stylu neoklasycznym. Od 1970 siedziba Muzeum w Rybniku. Remontowany i rozbudowany w latach dziewięćdziesiątych. W muzeum stałe wystawy (od 1995): Rybnik nasze miasto (w części historycznej rozwój osadnictwa pradziejowego i rozwój miasta, w części kulturowej elementy kultury ludowej ziemi rybnickiej); Cechy rzemieślnicze w miastach Górnego Śląska (funkcjonowanie samorządowych organizacji zawodowo-społecznych). Muzeum czynne w godz. 10-14 (wtorki, czwartki, soboty, niedziele) i 10-18 (środy). Obok na współczesnej fontannie figura św. Jana Nepomucena z 1736.
Przy ul. Mikołowskiej 4 neogotycki dwuwieżowy kościół paraf, św. Antoniego Padewskiego z 1906. Kościół nazywany również katedrą ziemi rybnickiej. Od 1993 nosi tytuł i godność Bazyliki Mniejszej. Uszkodzony 22 VI 1921 od detonacji amunicji na dworcu w Rybniku, w styczniu 1945 podczas walk o miasto oraz 14 X 1959 podczas pożaru, który zniszczył m.in. organy. Projekt neogotyckiego kościoła wykonał Ludwik Schneider, arch. rejonowy w Opolu. Powierzchnia świątyni 1900 m2, wieże o wys. 95 m. Kościół pomieści jednorazowo 7000 osób. Na starym cmentarzu (od 1979 „Park na Wzgórzu”) przy ul. Gliwickiej kościół św. Bartłomieja z XV w., przebudowany w XVIII w., najstarszy z rybnickich obiektów sakralnych (gotyckie prezbiterium kościoła z XV w., – obecnie kaplica akademicka pw. Wniebowzięcia NMP. Przy ul. 3 Maja 31 neorenesansowy gmach dawnego starostwa z 1887 obecnie siedziba Urzędu Rejonowego. Do ciekawszych budowli z końca XIX w. należy m.in. kaplica św. Juliusza z 1869 przy ul. Klasztornej.
W miejscowościach przyłączonych do miasta w 1977 na uwagę zasługują: w Ligocie Rybnickiej – drewniany kościół zrębowy z wieżą czołową z 1717 (budowniczy cieśla Jakub Siedlaczek) i z barokowym ołtarzem, przeniesiony z Boguszowie w I. 1976-77; w Wielopolu drewniany kościół z XVI w. przeniesiony z Gierałtowic; w Jankowicach drewniany kościół z 1675 na planie krzyża, okolony sobotami; w Stodołach dwór z 1736, wzniesiony przez cystersów z Rud. Dwukondygnacyjny dwór o dachu mansardowym posiadał do 1980 fragmenty malowideł przypisywanych F. Sebastianiemu. Obecnie w muzeum pszczyńskim.
W Rybniku znajduje się wiele miejsc pamięci narodowej, m.in. cmentarz przy ul. Cmentarnej oraz 4 pomniki: ku czci pomordowanych więźniów politycznych, pamięci żołnierzy z 75. Pułku Piechoty poległych w 1939, dla uczczenia 1613 żołnierzy Armii Czerwonej poległych w walkach o wyzwolenie Rybnika, ku czci powstańców poległych w II i III powstaniu śląskim. Przy ul. Kościuszki, w gmachu liceum ogólnokształcącego, tablica z nazwiskami poległych za ojczyznę w kraju i na obczyźnie. Pomniki ku czci zamordowanych w czasie II wojny światowej mieszkańców osady znajdują się w Chwałowicach, Paruszowcu. Pomniki na mogiłach zbiorowych poległych powstańców śląskich i mieszkańców na cmentarzu w Boguszowicach i Jankowicach.
GOTARTOWICE, obecnie w obrębie miasta Rybnika.
W okresie okupacji hitlerowskiej znane z działalności konspiracyjnej harcerzy, którzy wydawali własną gazetę kolportowaną w okolicznych miejscowościach (1941-42). W wyniku dekonspiracji wielu członków tajnej organizacji przypłaciło życiem, m.in. Paweł Holek, Paweł i Franciszek Buchalikowie. Lotnisko Aeroklubu ROW.
Rozgałęzienie dróg: na prawo do Orzesza (17 km), Gliwic (28 km), w lewo i na wprost do historycznego centrum Wodzisławia (12 km).