Lublin – Zwiedzanie Trasa 3

Przejdziemy teraz ul. Krzemieniecką przez dzielnicę Kalinowszczyzna składającą się z kilku osiedli, w której dążono do bezkolizyjnego rozwiązania ruchu kołowego i pieszego. Usługi zlokalizowano wzdłuż zielonych ciągów pieszych. Autorami proj. dzielnicy są architekci: J. Androsiuk, S. Fijałkowski, J. Makowiecki, R. i S. Nowakowscy.

Przy ul. Walecznych nowy cmentarz żydowski założony w 1829 r., a zdewastowany przez hitlerowców w czasie II wojny światowej. Zachował się ohel założyciela i rektora jesziwy Chachmej Lublin – Jehudy Meira Szapiro (zm. w 1933). Jego szczątki w 1958 r. przewieziono do Jerozolimy. Drugi ohel ochraniał szczątki słynnego cadyka Juhedy Lejba Eigera (zm. w 1888). Na cmentarzu pomnik z 1947 r. odsłonięty podczas zjazdu ocalałych Żydów Lublina i drugi pomnik w formie stylizowanej menory odsłonięty w 1987 r. w 45 rocznicę likwidacji getta lubelskiego. W 1988 r. ogrodzono cmentarz parkanem w formie macew, w których można umieszczać płyty nagrobkowe z nazwiskami zmarłych i pomordowanych. Każde pięć macew oddzielonych jest menorą, czyli siedmioramiennym świecznikiem. W 1991 r. otwarto izbę pamięci wg proj. arch. Stanisława Machnika, która składa się z przewróconej macewy powiększonej kilkakrotnie i tumby, czyli skrzyni nagrobkowej. W środku pierwsze pomieszczenie to iskor – miejsce pamięci i modlitwy za zmarłych. Po schodkach dostajemy się do wnętrza tumby, mogącej pomieścić 25 osób i posiadającej wszystkie elementy wystroju synagogi. Dodatkowo na ścianach tablice ukazujące historię cmentarza. Po przeciwnej stronie ul. Walecznych cmentarz katolicki z kwaterą mogił więźniów zamordowanych na Zamku tuż przed wyzwoleniem.

Przy zbiegu ul. Obywatelskiej, Lubartowskiej, Unickiej i al. Spółdzielczości Pracy znajduje się pomnik na grobie ułanów księcia Józefa Poniatowskiego, którzy zginęli 14 maja 1809 r. podczas potyczki z Austriakami. Trybowany wizerunek św. Rozalii z 1857 r. upamiętnia epidemię cholery panującą wówczas w Lublinie. Ulicą Lubartowską, wzdłuż której w XIX w. powstała nowa dzielnica żydowska, kierujemy się na południe. Pod nr. 85 gmach byłej Uczelni Mędrców Lublina – Jeszywat Chachmej Lublin, wyższej uczelni rabinackiej wybudowanej w l. 1924-30 ze składek Żydów z prawie całego świata. Inicjatorem budowy i pierwszym rektorem był rabin Jehuda Meir Szapiro (zm. w 1933), którego symboliczny ohel znajduje się na nowym cmentarzu żydowskim. Na budynku, w którym mieści się obecnie placówka Akademii Medycznej, umieszczona jest tablica pamiątkowa. Pod nr. 81 znajduje się budynek d. szpitala żydowskiego z 1886 r., który istniał do 27 marca 1942 r., kiedy to hitlerowcy zamordowali wszystkich chorych. Przypomina o tym tablica na gmachu. W pobliżu d. Dom Ludowy im. I.L. Pereca wybudowany przed samą wojną, z tablicą pamiątkową na ścianie frontowej. Po lewej, dojście ul. Ruską, kościół św. Mikołaja Biskupa położony na wzgórzu Czwartek, na którym od VII do X w. istniało osiedle. Według tradycji już w 986 r. miał tu stać kościół fundowany przez Mieszka I. Obecny zapewne został wystawiony w XVI w., a na pocz. XVII został przebudowany w stylu późnorenesansowym, ze sklepieniem kolebkowym o dekoracji stiukowej. Jest budowlą jedno-nawową z wielobocznym prezbiterium, w którym kamienna płyta nagrobna i alabastrowe popiersie księdza Walentego Turobojskiego (zm. w 1673 r.). Ambona, chrzcielnica i krata kute w żelazie pochodzą z 1903 r. Za kościołem św. Mikołaja, przy ul. Szkolnej okazały gmach szkolny wystawiony w 1924 r. wg proj. Ignacego Kędzierskiego, rozbudowany po II wojnie światowej. Dalej przy ul. Krzywej masywna bryła d. gimnazjum biskupiego, wzniesionego w l. 1927-31 wg proj. Jerzego Siennickiego.

Na zach. od skrzyżowania ul. Lubartowskiej z ul. Biernackiego, znajduje się d. zespół klasztorny Karmelitów Trzewiczkowych, później bonifratrów, obecnie szpital. Zespół wystawiony został w formie czworoboku w 1742 r. wg proj. Pawła Fontany. W 1839 r. zespół został przystosowany do potrzeb szpitala prowadzonego przez bonifratrów. Koło fasady kościoła krzyż upamiętniający powstańców 1863 r. Przy ul. Lubartowskiej 10 jest jedyna zachowana bóżnica lubelska pochodząca z pocz. XX w., która nadal służy jako miejsce modlitwy. Od 1987 r. istnieje przy niej Izba Pamięci Żydów Lublina, w której eksponowane są fotografie, przedmioty liturgiczne i historyczne oraz umieszczona jest tablica wymieniająca nazwiska Polaków niosących pomoc Żydom w czasie okupacji niemieckiej. W pobliżu pl. Ofiar Getta z pomnikiem z 1963 r. poświęconym pamięci żydowskich ofiar hitleryzmu, autorstwa Bogumiła Zagajewskiego i Janusza Tarabuły. Na pomniku cytat: „W każdej garstce popiołu szukam swoich bliskich” pochodzący z „Pieśni o zamordowanym żydowskim narodzie” I. Kacenelsona.

Nieopodal d. kościół i klasztor Karmelitanek Bosych, obecnie Karmelitów Bosych. Kościół wybudowany w l. 1635-44 i jest budowlą jednonawową z węższym prezbiterium, o cechach renesansu lubelskiego. Wnętrze ma bogatą sztukaterię. W 1906 r. wg proj. arch. Stefana Szyllera powstała attyka na dzwonnicy i szczyt nad kruchtą ozdobiony postaciami świętych wykonanych techniką sgraffito. Przy wznoszeniu świątyni wykorzystano pozostałości nie ukończonego dworu obronnego Rafała Leszczyńskiego wzniesionego w l. 1619-23 przez Jakuba Balina, w którym odbywały się nabożeństwa kalwińskie. Nabyły go karmelitanki i został przystosowany do potrzeb zakonnych. W pomieszczeniach klasztornych po II wojnie światowej mieścił się areszt NKWD. Od kościoła dochodzimy do pl. Władysława Łokietka, gdzie kończymy trasę.