Leśnica
Miasto (3100 mieszk., 225 m n.p.m.) nad rzeczką Cedroń na pd. skłonie Grzbietu Chełm, stanowiącego zach. kraniec Garbu Tarnogórskiego (Wyżyna Śląska) ku Niecce Kozielskiej (Kotlina Raciborska). Atrakcyjny ośrodek turystyczny Opolszczyzny. Miasto historycznie związane z walkami powstańczymi pod Górą św. Anny (w 1921). Siedziba Urzędu Miasta i Gminy.
Osada targowa na lokalnym szlaku handlowym Strzelce Opolskie – Koźle, prawa lokacyjne uzyskała w 1217. Mieszczanie Leśnicy zajmowali się rolnictwem, rzemiosłem i handlem, a w XIX w. dodatkowo sadownictwem.
Do 1532 we władaniu książąt opolskich, następnie własność rodów Redernów, Promnitzów, Collonów. Ucierpiało od pożarów (1454, 1843) i wojen (w XV i XVII w.). W XVI w. urodził się tu Jerzy Górecki, późniejszy nadworny lekarz Zygmunta III i Władysława IV, który testamentem ustanowił fundację (kolegium w Leśnicy), przekształconą w stypendium, z którego korzystało wielu młodych leśniczan do 1939. W XIX w. mieszczanie z Leśnicy przestawili się na sadownictwo. Okoliczne stoki i drogi obsadzone zostały drzewami wiśni i czereśni, a owoce z Leśnicy powędrowały na stragany całego Śląska.
O przywiązaniu do tradycji polskich świadczy fakt, że w 1913 58% dzieci w wieku szkolnym posługiwało się językiem polskim. W okresie powstań śląskich Leśnica była miejscem postoju dowództwa Pułku Katowickiego Walentego Fojkisa z Grupy „Wschód” (1921) oraz miejscem zaciętych walk obu walczących stron. W okresie międzywojennym rozwijał się tu ożywiony ruch narodowy, skupiony przy Związku Polaków w Niemczech. 23 I 1945 miasto zostało zdobyte przez oddziały Armii Czerwonej. Po 1945 Leśnica została poddana kompleksowej modernizacji i rewaloryzacji.
Na uwagę zasługuje zabudowa rynku, zwłaszcza nowa, XX-wiecz-na, dostosowana do XVIII- i XIX-wiecznej. Miasto zachowało średniowieczny układ z szachownicowym rozplanowaniem. Mury miejskie rozpadły się w XVIII w. Z zabytkowych budowli pozostał jednonawowy barokowy kościół paraf. Świętej Trójcy z 2 kaplicami, zbudowany w miejscu gotyckiej budowli, z której zachował się wewnątrz gotycki portal zakrystii.
Z przełomu XVII i XVIII w. pochodzi kościół cmentarny. W rynku domy z XVIII i XIX w. z dachami siodłowymi i sklepionymi sieniami. W środku rynku rokokowa figura św. Jana Nepomucena z XVIII w. W 1981 odsłonięto pomnik (proj. J. Borowczak) upamiętniający walki w III powstaniu śląskim.
W 1964 w d. szkole otwarto Muzeum Czynu Powstańczego (ul. Powstańców Śląskich 1), przeniesione w 1980 do budynku d. Domu Polskiego w Porębie na Górze św. Anny, tel. 79-66. W gmachu starego Muzeum Leśnicki Ośrodek Kultury i Rekreacji, tel. 391.
Od stycznia 1995 wychodzą „Wiadomości Leśnickie”, miesięcznik wydawany przez Urząd Miasta i Gminy Leśnica.
W dolinie rzeczki Cedroń od strony Góry św. Anny kąpielisko z zespołem urządzeń rekreacyjnych.