FIRLEJ
Wieś na Wysoczyźnie Lubartowskiej, położona nad jeziorami Firlej (pow. 82 ha, głęb. 9,6 m, piaszczyste plaże, ośrodki wypoczynkowe) i Kunów (pow. 99 ha, głęb. 3,6 m), w otoczeniu lasów, siedziba urzędu gminy.
Dawniej miasto, założone w 1557 r. przez Mikołaja Firleja, wojewodę lubelskiego. Zachował się d. rynek i zabudowa charakterystyczna dla rolniczych miast XIX w. 9 maja 1831 r. rozegrała się tutaj zwycięska bitwa wojsk polskich pod dow. gen. Wojciecha Chrzanowskiego (ok. 3 tys. ludzi z liczącego 8 tys. żołnierzy korpusu) z wojskiem rosyjskim (przednią strażą korpusu gen. Keutza). Polacy wzięli do niewoli 500 jeńców rosyjskich.
W poł. XIX w. Henryk Łubieński (1793-1883) – przemysłowiec, współzałożyciel Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, dyrektor Banku Polskiego, zarządca Domu Handlowego „Bracia Lubieńscy i Spółka” – w pobliskiej kolonii Serock wybudował stalownię i pierwszą na Lubelszczyźnie fabrykę wyrobów metalowych, m.in. narzędzi i części do maszyn rolniczych, istniejącą do 1875 r. (zniszczoną w wyniku pożaru). Wyrabiano tu m.in. kosy, a także szable. W okresie powstania styczniowego stąd pochodziła broń dla powstańców.
Do niedawna wieś była tradycyjnym ośrodkiem garncarskim – charakterystyczne naczynia pokryte glazurą w kolorach czerwonym bądź ciemnozielonym i zdobione ornamentem rytym pochodziły z warsztatu Leona Jeziora. W 2 poł. XIX w. Firlej utracił prawa miejskie. 22 lipca 1944 r. wieś spod okupacji hitlerowskiej wyzwolił oddział kpt. Franciszka Pukackiego ze składu 27 Wołyńskiej Dywizji AK.
Kościół paraf. Przemienienia Pańskiego, drewniany, wzniesiono w l. 1879-80, rozbudowano w 1927 r. Ołtarz główny rokokowy pochodzi z XVIII w. W kościele przechowywany jest ołtarz połowy 1 Pułku Ułanów z 1831 r. Obok kościoła stoi murowana dzwonnica z 1907 r.