W sąsiedztwie katedry stoi murowany pałac biskupów unickich wzniesiony w l. 1711-30. Na wsch. znajduje się murowana Brama Uściłuska, zw. też Brzeską, pierwotnie zamkowa, później klasztorna, wzniesiona w 1616 r., w poł. XVIII w. przebudowana na barokową. Na pn. od katedry budynek d. klasztoru Bazylianów wzniesiony w l. 1640-49. Na jego piętrze znajduje się d. refektarz przykryty sklepieniem kolebkowym z lunetami. Zespół katedralny otoczony jest kamiennym murem.
Kościół popijarski, obecnie paraf. Rozesłania Apostołów (ul. Lubelska), wzniesiony został w l. 1753-63, w miejscu drewnianej katedry rzymskokatolickiej ufundowanej w 1417 r. przez króla Władysława Jagiełłę. Zbudowany wg proj. Pawła Fontany w stylu późnego baroku. Należy do grupy kościołów centralno–podłużnych mających owalną nawę i niespokojną fasadę. Do tej grupy budowli zaliczają się także kościoły w Lublinie (Bonifratrów), w Lubartowie i Włodawie; określane są także jako grupa kościołów chełmsko-lubelska. Nawę kościoła otacza wieniec kaplic bocznych połączonych ze sobą przejściami arkadowymi. Nieproporcjonalnie wydłużone prezbiterium ma na piętrze loggie. Sklepienie kościoła i jego ściany pokryte są późnobarokową polichromią (przedstawiającą sceny figuralne na tle architektonicznym) wykonaną przez Józefa Mayera. Ambona, chrzcielnica i szereg rzeźb (m.in. przedstawiających Doktorów Kościoła: św.św. Augustyna, Ambrożego, Grzegorza i Leona) wykonane są w stylu rokokowym przez Michała Filewicza – artystę lwowskiego. Do kościoła przylega d. kolegium pijarów, wzniesione w 1 poł. XVIII w., obecnie wykorzystywane częściowo przez Muzeum Okręgowe (ul. Lubelska 55; stała galeria polskiej sztuki współczesnej, sztuki obcej oraz miejsce wystaw czasowych). W ścianie kolegium umieszczona jest tablica z 1937 r. ku czci gen. Gustawa Orlicz-Dreszera, który na czele oddziału POW rozbroił garnizon austriacki 2 listopada 1918 r. Fasada kościoła ograniczona jest dwiema ukośnie ustawionymi wieżami. Na wieży zach. znajduje się zegar z 1768 r.
Kościół Franciszkanów Reformatów św. Andrzeja Apostoła (ul. Reformacka), zbudowany 1750 r. wg proj. Pawia Fontany, barokowy, jednonawowy, z wydłużonym prezbiterium. Nad nawą latarniowa sygnaturka ustawiona 1920 r. W ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej Leżajskiej z XVIII w. przysłonięty obrazem św. Andrzeja z przeł. XVIII i XIX w. W lewym ołtarzu obraz św. Antoniego Padewskiego z 2 poł. XVII w., przeniesiony tu z Biecza. Na ścianach 13 dużych obrazów Męki Pańskiej z poł. XVIII w. Kościół i sąsiadujący z nim klasztor wzniesiony w poi. XVIII w. tworzą zamknięty czworobok z wirydarzem pośrodku. Wirydarz otaczają krużganki. Późnobarokowa brama kościelna z poł. XVIII w., dwukondygnacyjna, z arkadowym przejściem w przyziemiu. Do zespołu kościelno-klasztornego przylegają wzniesione w końcu XIX w. zabudowania d. Instytutu Maryjskiego (gimnazjum rosyjskiego dla dziewcząt prawosławnych) – obecnie siedziba kilku szkół. Na terenie dziedzińca rośnie okazały miłorząb dwuklapowy o obw. pnia 210 cm.
Kościół paraf. św. Kazimierza Królewicza (ul. Koszarowa 16) wzniesiony w końcu XIX w. jako prawosławna cerkiew garnizonowa. Zbudowany na planie wydłużonego prostokąta z dwukondygnacyjną wieżą nad kruchtą. Wewnątrz na filarach podchórza tablice upamiętniające marszałka Józefa Piłsudskiego i 10-lecie pontyfikatu papieża Jana Pawła II.
Cerkiew prawosławna paraf. św. Apostoła Jana Teologa (pl. T. Kościuszki), wzniesiona w l. 1848-52, klasycystyczna, na rzucie krzyża greckiego. Zwieńczona jest pięcioma rotundowymi wieżyczkami nakrytymi cebulastymi hełmami. Wewnątrz ikonostas i ołtarze boczne z 2 poł. XIX w. oraz XVIII-wieczne ikony pochodzące z cerkwi we wsi Strzelce. Dwukondygnacyjna klasycystyczna dzwonnica z poł. XIX w. Murowana z boniowany-mi elewacjami. Świątynia Polskiego Kościoła Chrześcijan Baptystów (ul. Ogrodowa 56), wzniesiona w I. 1981-83. W Chełmie ma siedzibę administracja okręgu lubelskiego Kościoła Baptystów.
Zespół poseminaryjny (ul. Jadwigi Młodowskiej) składa się z d. cerkwi unickiej św. Mikołaja i budynków d. unickiego seminarium duchownego. Cerkiew unicka św. Mikołaja wzniesiona została w l. 1722-27 w miejscu drewnianej cerkwi z XV w. W l. 1875-1915 zamieniona była na cerkiew prawosławną, a w okresie międzywojennym przejęta przez kościół rzymskokatolicki. W czasie II wojny światowej wykorzystywana była jako magazyn. Od 1979 r. mieści muzeum (ul. św. Mikołaja 4; dział sztuki dawnej) i muzyczną salę koncertową.
Dawna synagoga murowana z XIX w., obecnie siedziba NOT (ul. Kopernika).
Kamienica przy ul. Lubelskiej 10, klasycystyczna, wzniesiona w końcu XIX w. Tu w l. 1933-39 dzięki staraniom Kazimierza A. Jaworskiego i Zenona Waśkiewicza wydawany był miesięcznik poetycki „Kamena”. W kamienicy przy ul. Lubelskiej 57 z poł. XIX w. obecnie jest filia Muzeum Okręgowego (ekspozycje: archeologiczna, historyczna i przyrodnicza). Budynek u zbiegu ulic Lubelskiej i Strażackiej to d. magistrat, wzniesiony w l. 1924-27. W szczycie w części narożnej płaskorzeźbiony herb miasta.